Synagoga

HISTORIA

Swą nazwę Józefów zawdzięcza Tomaszowi Józefowi Zamoyskiemu, który w 1725 roku nadał mu prawa miejskie. Położony jest wśród lasów w Podole Zwierzyniecko- Józefowskim. Dawniej miejscowa ludność zajmowała się kamieniarstwem i sitarstwem. W czasie Powstania Styczniowego w okolicach miasta, doszło do serii potyczek oddziałów powstańczych z wojskami rosyjskimi. W jednej z nich zginął poeta – powstaniec Mieczysław Romanowski. Józefów stanowił również ważny punkt oporu w czasie II Wojny Światowej. Był on bazą między innymi dla oddziału AK dowodzonego przez Konrada Bartoszewskiego pseudonim ,,Wir”. W 1943 roku doszło do pacyfikacji Józefowa. Jak we wszystkich miasteczkach Roztocza, splatały się tu losy Polaków i Żydów. Ludność żydowska osiedliła się w Józefowie niedługo po powstaniu miasteczka i stanowiła większość mieszkańców. Gmina posiadała własną synagogę, najpierw drewnianą, która spłonęła w 1850 r. W latach 70 XIX wieku zbudowano murowaną synagogę do jej budowy użyto kamienia wapiennego z miejscowych kamieniołomów. Przetrwała wiele lat. Jednak nie remontowana uległa zniszczeniu po II Wojnie Światowej. Odbudowę zaczęto w latach 80. Od 1992 roku mieści się tu biblioteka. W XIX wieku powstały dwie żydowskie drukarnie  skutecznie konkurujące z najbardziej znanymi drukarniami żydowskimi w Królestwie Polskim. W 1830 mieszkało tu 849 Żydów (73% ludności), w 1905 roku stanowili 72% miejscowej ludności. W czasie II Wojny Światowej hitlerowcy utworzyli getto, w którym umieścili całą żydowską ludność miasta i okolic. W maju 1942 roku 3 gestapowców zastrzeliło stu kilkudziesięciu Żydów. W lipcu 1942 roku około 400 osób zdolnych do pracy wysłano do obozu w Lublinie, pozostałych rozstrzelano (około 1,5 tys. osób) u stóp Winiarczykowej Góry. Obecnie Józefów liczy niespełna 3 tysiące mieszkańców i spełnia trzy podstawowe funkcje: administracyjną, handlową i kulturalną. Znany jest również jako ośrodek kamieniarski.

Warto zobaczyć:

• neobarokowy kościół z końca XIX3 w. pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny
• synagogę i cmentarz żydowski (kirkut)
• pomnikowe lipy i źródło rzeki Nepryszki
• kamieniołomy

KIRKUT W JÓZEFOWIE

Zgodnie z tradycją na żydowskich cmentarzach oddzielnie grzebano mężczyzn, kobiety i dzieci. W Józefowie mamy następujące po sobie zmiany dwa rzędy mężczyzn i dwa kobiet. Pochówki dzieci zdarzały się rzadko ze względów finansowych. Jednak na józefowskim kirkucie jest cały rząd grobów dziecięcych.

MACEWY KAMIENNE NAGROBNE

Wykonane są z wapienia z okolicznych kamieniołomów. No ogół mają typowy kształt prostokąta zwieńczonego półokręgiem. Zawierają informacje o dacie śmierci, pochwały zmarłego (nawet jeśli za życia był łajdakiem), oraz charakterystyczną formułkę ,,niech jego/jej dusza zostanie zawiązana w woreczku żywych”. Na młodszych macewach występują też symbole opisujące zmarłego:

• Dłonie w geście błogosławieństwa = zmarły pochodził z rodu kapłanów
• Szafa z księgami = zmarły był uczonym, czytał Torę
• Dłoń, moneta i skarbonka = zmarły był filantropem lub skarbnikiem
• Dzban = zmarły był lewitą, pomocnikiem podczas nabożeństwa
• Złamane drzewo = zmarł młodo
• Świeca = kobieta

NAJSTARSZA MACEWA

Macewa uznana jak dotąd za najstarszą pochodzi z roku 1743. Jest to wspólna macewa ojca i syna. Wykuta na niej inskrypcja głosi: